अफगानिस्तान एशिया कय एक्ठु देश होय । एकर राजधानी काबुल होय ।अप्रैल २००७ मा अफगानिस्तान सार्क कय अठवां सदस्य बना। अफगानिस्तान कय पूरुब मा पाकिस्तान, उत्तर पूरुब मा भारत औ चीन, उत्तर मा ताजिकिस्तान, कज़ाकस्तान औ तुर्कमेनिस्तान औ पच्छु मा ईरान है।

अफ़्ग़ानिस्तान इस्लामी गणराज्य
جمهوری اسلامی افغانستان
(फारसी: जोम्हूरी-ये इस्लामी-ये अफ़ग़ानिस्तान‎)
د افغانستان اسلامي جمهوریت
(पश्तो: द अफ़्ग़ानिस्तान इस्लामि जम्हूरियत)
झंडा
राष्ट्रवाक्य: لا إله إلا الله، محمد رسول الله
"Lā ʾilāha ʾillā llāh, Muhammadun rasūlu llāh"
"There is no god but God; Muhammad is the messenger of God. (Shahada)
राष्ट्रगान: Millī Surūd
ملي سرود
"The National Anthem"
स्थिति: अफ़्ग़ानिस्तान
स्थिति: अफ़्ग़ानिस्तान
राजधानी
औ सबसे बडा़ नगर
काबुल
ऑफिशियल भाषा
मानवजातीय वर्ग पश्तो, ताजिक, हज़ारा, उज़बेक, ऐमक़, तुर्कमान, बलोच आ अन्य
धरम इस्लाम
निवासी अफ़गान [Note १]
सरकार युनिटरी, राष्ट्रपति शासन, इस्लामी रिपब्लिक
 -  राष्ट्रपति अशरफ़ ग़नी
 -  सीईओ अब्दुल्ला अब्दुल्ला
 -  आजादी 19 अगस्त 1919 
क्षेत्रफल
 -  कुल 652864[३] वर्ग किलोमीटर (41वाँ)
251827 वर्ग मील
आबादी
 -  2016 जनगणना 33,332,025[४] (40वाँ)
 -  घनत्व 49.88/वर्ग किमी (150वाँ)
१११.८/वर्ग मील
सकल घरेलू उत्पाद (पीपीपी) 2016 प्राक्कलन
 -  कुल $65.295 बिलियन[५]
 -  प्रति व्यक्ति $1,994
सकल घरेलू उत्पाद (सांकेतिक) २०१६ प्राक्कलन
 -  कुल $19.654 billion
 -  प्रति व्यक्ति $६००
गिनी (२००८)२९[६]
निम्न
मानव विकास सूचकांक (२०१४) ०.४६५[७]
निम्न · 171वाँ
मुद्रा अफ़गानी (AFN)
समय मण्डल D† (यू॰टी॰सी॰+4:30)
आवाजाही कै दिशा लेफ्ट-हैंड साइड
कॉलिंग कोड +93
इंटरनेट टीएलडी .af افغانستان.

अफ़ग़ानिस्तान रेशम राहि औ मनई प्रवास कय एक्ठु पुरान केन्द्र बिन्दु रहा है।हिँँया पुरातत्वविदन कय मध्य पाषाण काल ​​कय मानव बस्ती कय साक्ष्य मिला है। इ क्षेत्र मा नगरीय सभ्यता कय शुरुआत 3000 से 2,000 ई.पू. कय आसपास मानि सका जात है। इ क्षेत्र एक्ठु अइसन भू-रणनीतिक जगहि पै है जवन मध्य एशिया औ पच्छु एसीया कय भारतीय उपमहाद्वीप कय संस्कृति से जोड़त है। इ जमिनी पै कुषाण, हफ्थलिट, समानी, गजनवी, मोहमद गौरी, मुगल, दुर्रानी औ अउर दूसर प्रमुख साम्राज्यन कय उत्थान भवा है। ब्रिटिश सेनाओं भी कयु दाई अफ़ग़ानिस्तान पे आक्रमण किहे रहा। वर्तमान मा अमेरिका कय तालेबान पे आक्रमण करेक बाद नाटो(NATO) कय सेना हिँया रहत है । अफ़ग़ानिस्तान कय प्रमुख नगर होय- राजधानी काबुल, कंधार (गंधार प्रदेश) भारत कय प्राचीन ग्रंथ महाभारत मा एका गंधार प्रदेश कहि गा है।हिँया कयु नसल कय मनई रहत हैं जवने मा पश्तून (पठान या अफ़ग़ान) सबसे ढेर हैं।एकरे अलावा उज्बेक, ताजिक, तुर्कमेन औ हज़ारा शामिल हैं। हिँया कय मुख्य भाषा पश्तो होय। फ़ारसी भाषा कय अफ़गान रूप कय दरी कहत हैं।

अफ़गानिस्तान नाँव मा अफ़गा़न कय मतलब होत है यँह कय पश्तून मनई लोग औ स्तान या स्थान कय मतलब होत है जगह ।

इतिहास सम्पादन

 

मनई कय बसाहट १०,००० साल से भी ढेर पुरान होइ सकत है। ईसा कय १८०० साल पहिले आर्यन कय आगमन इहि जगहि भवा रहा। ईसा कय ७०० साल पहिले एकरे उत्तरी क्षेत्र मा गांधार महाजनपद रहा जवने कय बारे मा भारतीय स्रोत महाभारत औ अउर ग्रंथन मा बखान मिलत है। ईसापूर्व ५०० मा फ़ारस कय हखामनी शासकों एका जीत लिहिन। सिकन्दर कय फारस विजय अभियान कय तहत अफ़गानिस्तान भी यूनानी साम्राज्य कय अंग बनि गवा। एकरे बाद इ शक कय शासन मा आए। शक स्कीथि कय भारतीय अंग रहा। ईसापूर्व २३० मा मौर्य शासन कय तरे अफ़ग़ानिस्तान कय पूरा इलाका आय चुका रहा लेकिन मौर्यन कय शासन ढेर दिन तक नाइ रहा। एकरे बाद पार्थियन औ फ़िर सासानी शासक फ़ारस मा केन्द्रित आपन साम्राज्यन कय हिस्सा एका बना लिहिन। सासनी वंश इस्लाम कय आवै से पहिले कय अंतिम ईरानी वंश रहा। अरब लोग ख़ुरासान पै सन् ७०७ में अधिकार जमा लिहिन। सामानी वंश, जवन फ़ारसी मूल कय लेकिन सुन्नी रहे,९८७ इस्वी मा आपन शासन गजनविन से हारि गयँ खो जवने कय नाते लगभग कुल अफ़ग़ानिस्तान ग़ज़नविन कय हाथेंम आइ गै। ग़ोर कय शासक गज़नी पै ११८३ मा अधिकार जमा लिहिन।

मध्यकाल में कइयु अफ़गान शासक दिल्ली कय सत्ता पय सासन जमाइन या जमावैक कोसिस किहिन जवने म लोदी वंश कय नाँव पहिला जगहि पय है। अफगानिस्तान पय सिख साम्राज्य कय बडा राजा दिलीप सिंह कय कइयु साल तक सासन रहा l अफगान से मिलिकय बाबर, नादिर शाहअहमद शाह अब्दाली दिल्ली पय आक्रमण किहिस । अफ़ग़ानिस्तान कय कुछ जगह दिल्ली सल्तनत कय तरे रहा।

जनसंख्या सम्पादन

२०१९ कय अफगानी जानकारी कय अनुसार हिँया कय जनसंख्या ३२.९ मिलियन हय लेकिन यू.एन कय अनुसार यँह कय जनसंख्या ३८ मिलियन हय । २३.९% मनई सहर मा रहत हँय औ ७१% मनई गाँव मे । लगभग ४.७% मनई घुमन्ता हँय । जनसंख्या बढैक दर २.७% हय जवन अफ्रिका कय बहरे कय देसे म सबसे ढेर होय । अइसै रहा तौ यँह कय जनसंख्या २०५० मा ८० मिलियन पहुँचि जाई ।

भाषा औ धरम सम्पादन

९९.७% मनइ इस्लाम धरम कय मानत हँय वह में से ढेर सुन्नी होँय। हजारैं सिख औ हिन्दु मनईऔं बड़ा सहर मे रहत हँय (काबुल,जलालाबाद,कन्दहार,गज़्नि)। दारी औ पश्तो यँह कय कामकाज औ बोलिचाली कय भाषा होय । ढेर मनई दुनौ भाषा बोलत हँय । उज़्बेक,तूर्क,बलोची ,पाशायी औ नुरिस्तानी बोलै वाले मनई ओ यँह रहत हँय ।

अफ़ग़ानिस्तान चारों ओर से ज़मीन से घेरान है औ यकर सबसे बड़ा सीमा पूरुब कय ओर पाकिस्तान से सटा है। यका डूरण्ड रेखा कहा लैं। बिचेक औ उत्तरपूरुब कय कोना में पहाड माला है जवन उत्तरपूरुब में ताजिकिस्तान मे हिन्दूकुश पहाड कय फइलाव होय। तापमान जनवरि म −१५°C (५ °F) से लइकै −२६ °C (−१५ °F) तक रहाला । जुलाई मा तापमान ३५ °C (९५ °F) से लइकै ४३ °C (१०९ °F) तक होइ सकत हय । बरखा दिसम्बर से लइकै अप्रैल कय बिचेम होत हय । भारत से नज्दिके होयक बावजुदौ इ मानसून कय क्षेत्र से बहरे परा ला । लेकिन कुछ हिस्सन मे (नूरिस्तान) प्रदेस मा मानसून कय बरखा होला ।

बिदेस सम्बन्ध सम्पादन

१९४६ में इ संयुक्त राष्ट्र संघ कय सदस्य बना । नाटो से यकर बढिया सम्बन्ध हय । नाटो अफगानिस्तान कय सेना कय तालिमऔ देवैक काम करत हय ।

२०१८ म यकर जिडिपी $21.7 billion रहा । अफगानिस्तान यक्ठु कम विकासित देसन मे गिनि जात हय । दा अफगानिस्तान बैंक यँह कय केन्द्रिय बैंक होय ।यँह कय पइसा कय नाँव अफगानी(AFN) होय । ७५ अफगानी बराबर १ अमेरिकी डालर होत हय ।

परसासनिक विभाग सम्पादन

 
अफ़गानिस्तान कय प्रदेस

अफ़ग़ानिस्तान में कुल ३४ परसासनिक विभाग हँय। यन्हन कय नाँव होय -

सन्दर्भ सम्पादन

  1. Dictionary.com. The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition. Houghton Mifflin Company, 2004. Reference.com (Retrieved 13 November 2007).
  2. Dictionary.com. WordNet 3.0. Princeton University]]. Reference.com (Retrieved 13 November 2007). Archived 28 March 2014[Date mismatch]वेबैक मशीन पर .
  3. Central Statistics Organization of Afghanistan Archived 2014-06-24वेबैक मशीन पर .: Statistical Yearbook 2012–2013 Archived 2014-01-17वेबैक मशीन पर .: Area and administrative Population Archived 17 December 2015[Date mismatch]वेबैक मशीन पर .
  4. "The World Factbook — Central Intelligence Agency". मूल से 2017-09-20 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 2020-07-12. नामालूम प्राचल |url-status= की उपेक्षा की गयी (मदद)
  5. "Afghanistan". International Monetary Fund. अभिगमन तिथि 26 अप्रैल 2014.
  6. "Gini Index". World Bank. मूल से 11 मई 2014 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 2 मार्च 2011.
  7. "2015 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 14 दिसंबर 2015. पृ॰ 18. अभिगमन तिथि 14 दिसंबर 2015.
  8. "Afghan Population Estimates 1398" (PDF). Central Statistics Organization. 2019. मूल (PDF) से 4 June 2019 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 4 July 2019. नामालूम प्राचल |url-status= की उपेक्षा की गयी (मदद)
एशिया कय देश

अजरबैजान  अफगानिस्तानआर्मेनियाइण्डोनेशियाईराकइजरायलइरानउज्बेकिस्तानउत्तर कोरियाओमानकजाख्स्तानकतारकुवेतकम्बोडियाकिर्गिजस्तानचीनजापानजर्जियाताइवानताजिकिस्तानतुर्कमेनिस्तानटर्कीथाइल्याण्डदक्षिण कोरिया  नेपालपाकिस्तानपूर्वी टिमोरफिलिपिन्सबहराइन  बंगलादेशब्रुनाईभारतभूटानमकाउमलेशियामंगोलियामालदिभ्सम्यानमारयमनजोर्डनरूसलाओसलेवनानभियतनामसंयुक्त अरब इमिरेट्ससाइप्रससाउदी अरबसिंगापुरसीरियाश्रीलंकाहङकङ

नोट:१-यूरोप कय देश होय लेकिन एशिया मे गिनी जात है काहे से एकर ढेर जमिन एशिया मे है २.सांसकृतिक अव ऐतिहासिक समानता कय नाते कब्बो कब्बो यूरोप कय देश कही जात है ३.विशेष जमिन

 



सन्दर्भ त्रुटि: "Note" नामक सन्दर्भ-समूह के लिए <ref> टैग मौजूद हैं, परन्तु समूह के लिए कोई <references group="Note"/> टैग नहीं मिला। यह भी संभव है कि कोई समाप्ति </ref> टैग गायब है।